Een zelfstandige woning is een woning met eigen voorzieningen. Je hoeft je badkamer, keuken en woonkamer dus niet te delen met huisgenoten en hebt je eigen toegang. Wel kan het zijn dat je de hal of portiek deelt met medebewoners. In dat geval is er sprake van een appartement. In dat geval heb je een eigen afgesloten deel van een pand en worden de andere delen bewoond door andere mensen die ieder ook hun eigen voorzieningen hebben. De soorten woningen die kunnen dienen als zelfstandige woningen zijn:
Als je een onzelfstandige woning huurt, is dit in veel gevallen een studentenkamer of een hospitakamer. In beide gevallen heb je enkel een kamer in een huis en deel je de overige voorzieningen, zoals een keuken, badkamer en voordeur met de eigenaar en/of huisgenoten. Dit is al een groot verschil op zich, maar ook op het gebied van wet- en regelgeving is er een hoop verschillend. Zo heb je als huurder van een onzelfstandige woning nooit recht op huurtoeslag. Als je dus een toeslag wil om te wonen in een huis, zul je op zoek moeten gaan naar een zelfstandige woning.
Op het gebied van huurbescherming is het alleen bij hospitahuur anders geregeld. Bij deze woonvorm heb je 9 maanden geen huurbescherming en mag de huurbaas de huur zonder opgaaf van reden opzeggen. Na deze 9 maanden geldt wel de volledige huurbescherming.
Ook de bepaling van de huurprijs is verschillende geregeld. Zo moet de huurprijs kamers altijd aan de hand van het puntenstelsel bepaald worden. Hier zijn geen uitzonderingen voor. Bij zelfstandige huurwoningen is dit niet altijd het geval. Als de huurprijs bij aanvang van het huurcontract hoger dan de liberalisatiegrens, dan staat de verhuurder vrij om de huurprijs naar eigen inzicht te verhogen. Hier zijn geen maxima aan verbonden.
Een HAT-woning (of HAT-eenheid) is een kleine, zelfstandige woning bedoeld voor eenpersoons- en tweepersoonshuishoudens. Je hebt er een eigen woonkamer/keuken, badkamer met toilet en vaak een aparte slaapkamer. HAT staat voor Huisvesting Alleenstaanden en Tweepersoonshuishoudens. Dit type woning is ideaal voor starters, omdat het betaalbaar wonen is en je er recht hebt op huurtoeslag en huurbescherming. In de jaren 70 en 90 werden de bouw van HAT-woningen gesubsidieerd door de overheid. In zo’n 20 jaar zijn er rond de 77.000 HAT-eenheden gebouwd. Tegenwoordig worden deze woningen onder de naam maisonnette, studio of een- of tweekamerappartement opgeleverd.